IMA LI PROSTORA ZA GRAĐANE U URBANISTIČKOM PLANIRANJU?

Prema istraživanju kolektiva Ministarstvo prostora, učešće javnosti u urbanističkom planiranju jedva prelazi zakonski minimum – i to zahvaljujući naporima građana da uz brojne opstrukcije ipak ostvare to pravo.

U Medija centru, u ponedeljak 28. marta, članovi kolektiva Ministarstvo prostora, Iva Čukić i Antonije Ćatić, zajedno sa urbanistkinjom Anom Graovac predstavili su Izveštaj o učešću građana u procesima urbanističkog planiranja u 2021. Godini. Ovaj Izveštaj je rezultat posmatranja i analiziranja različitih faza procesa izrade 109 prostornih i urbanističkih planova koji su u datom periodu bili izloženi javnosti.

Podsećamo, tokom 2021. godine odlučivalo se, između ostalog, o PGR-u Beograda i Prostornom planu RS, zatim o urbanističkim planovima koji su se ticali izgradnje Nacionalnog stadiona, Linijskog parka, Metroa, Srpsko-kineskog industrijskog parka, objekata na klizištu na Banjičkom vencu, kao i urbanizacije parka “Mitićeva rupa”, zamene objekta ALTA Banke u Bloku 32 i komercijalnog centra u Bloku 8 na uglu Bulevara Mihajla Pupina i Goce Delčeve, te utrostručavanja površine komercijalnih sadržaja na Zelenom vencu.

Kako je navela Iva Čukić, prosečna ostvarena participacija građana iznosi svega trećinu ukupnih mogućnosti, što predstavlja nešto veći rezultat od zakonski predviđenog minimuma. Najveći stepen participacije građana ostvaren je tokom javnih i ranih javnih uvida, kroz podnošenje primedbi i učešće na javnim raspravama. Od četiri ispitane faze u proceduri izrade planova, najniži stepen participacije je ostvaren prilikom donošenja odluke (samo 19%) i samog plana (28%), dok konceptualna faza ranog javnog uvida (41%), i faza nacrta i javnog uvida (42%), očekivano, ostvaruju više, jer je i zakonsko rešenje fokusirano na njih. Ovi podaci govore da najveći prostor za unapređenje participacije zapravo predstavlja priprema i donošenje odluke o izradi plana, koja se u najvećoj meri obavlja „iza zatvorenih vrata“ i bez konstruktivnog učešća građana i šire javnosti.

Primećeno je da je gradska uprava u zanemarljivom broju slučajeva (<10) prelazila zakonski minimum participacije u vidu trajanja javnog uvida i obaveštavanja građana o istim, te da su i neretko pribegavali raznim načinima da to i izbegnu – postavljanjem javnih uvida tokom praznika i javnih rasprava tokom godišnjih odmora. Uprkos tome, podaci o pokušaju učešća građana u urbanističkom planiranju govore da je javnost itekako zainteresovana za ovu temu, ali i da je jedini način na koji to mogu da urade, slanjem primedbi, potpuno obesmišljen time što se one mahom odbijaju bez jasne argumentacije. Kako su Čukić i Graovac naglasile, u fokusu ovog Izveštaja bili su normativni uslovi, odnosno analiza formalnih načina učestvovanja u procesu planiranja, a ne kvalitativni uvid u sam sadržaj planske dokumentacije i poslatih primedbi. Sam kvalitet ostaje za sledeće faze istraživanja, međutim iskustveno se može tvrditi da su stvarni napori i mehanizmi za uključivanja građana izostali i ove godine.

Antonije Ćatić osvrnuo se na dostupnost informacija od javnog značaja kroz primer PDR-a za Prokop u kom slučaju je umesto zakonom propisanih 15 dana za dobijanje informacije (zbog virusa COVID19 produžen na 40 dana), ovaj proces trajao 124 dana, odnosno trećinu godine.

Na kraju, Ana Graovac je istakla ključne zaključke Izveštaja i naglasila da dokumentacija koja se objavljuje na zvaničnom sajtu grada Beograda tokom ranog javnog i javnog uvida nije potpuna, javni uvidi održavaju se u podrumu gradske uprave, tokom 2021. godine na snazi je bila odluka Komisije za planove kojom se ograničava prisustvovanje građana/podnosioca primedbi javnim sednicama, na sajtu grada Beograda se ne objavljuje pun dnevni red sednica Skupštine grada Beograda i sl., čak i Centralni registar planskih dokumenata CRPD, u okviru koga mora da bude javno dostupna celokupna planska dokumentacija, ne funkcioniše kako treba.