Demokratizacija upravljanja javnim prostornim resursima
Ministarstvo prostora je nastalo kroz akcije aktiviranja napuštenih prostora. Inicijalni uspesi sa pretvaranjem prolaza u centru Beograda u Uličnu galeriju i napuštene zgrade Inex filma na Karaburmi u društveno-kulturni centar ohrabrili su nas da pitanje neiskorišćenih prostornih resursa tematizujemo i šire. Neki uspesi su postignuti direktnim akcijama, drugi u saradnji sa lokalnim samoupravama, ali nacionalno zakonodavstvo koje gotovo isključivo prepoznaje komercijalne kriterijume ostaje prepreka sistemskom omogućavanju da napušteni i zapušteni prostori budu iskorišćeni za potrebe zajednice.
Pored samog stavljanja u upotrebu neiskorišćenih resursa, važan fokus našeg rada je i način na koji se njima upravlja. To podrazumeva pitanje dostupnosti (recimo, na koji način omogućiti maksimalnu iskorišćenost jednog prostora) i odlučivanja (ko i na koji način učestvuje u donošenju odluka). Smatramo da je pitanje upravljanja od suštinske važnosti, ne samo za optimalnu iskorićenost i budućnost konkretnih resursa, već i za šire društvo koje gradi svoje demokratske kapacitete od lokalnog organizovanja naviše.
Vremenom smo naše interesovanje za to na koji način se raspolaže prostorima proširili tako da obuhvatimo i druge javne resurse važne za život u zajednici. Neki od njih su zelene površine, građevinsko zemljište, gradski budžet, saobraćaj i otpad. I u tom radu se trudimo da maksimalno uključimo sve koji su direktno i posedno zainteresovani, kako za konkretne primere i resurse tako i za načelnije pitanje demokratizacije javne uprave.
Participativno planiranje u razvoju grada
Kroz različite pravce svog delovanja analiziramo i promišljamo politike urbanog razvoja gradova Srbije sa ciljem njihove transformacije ka participativnom i transparentnom procesu planiranja i donošenja odluka. U sferi urbanog razvoja, pa tako i urbanističkog planiranja u gradovima Srbije dominira interes kapitala, odnosno gradovi i način života u njima oblikuju se sprovođenjem pojedinačnih i ličnih interesa investitora. Takav pristup urbanom razvoju i planiranju karakteriše izuzetno nizak nivo transparentnosti ovih procesa, svega par formalnih, ali prividnih mehanizama građanske participacije, nedostatak društvenog dogovora oko definicije javnog interesa i njegovog institucionalnog sprovođenja i zaštite, kao i česte izmene i kršenje zakonske regulative. Usled navedenih karakteristika, urbanistički planovi i odluke koje se donose nemaju neophodni legitimitet.
U takvoj situaciji, gde su građani i građanke isključeni iz procesa planiranja i donošenja razvojnih politika u svojim gradovima, formiraju se građanske inicijative na nivou lokalne zajednice – zgrade, bloka i komšiluka – koje se protive urbanističkim planovima i projektima sa kojima se suočavaju i zahtevaju svoje pravo na učešće u procesu njihove izrade. Ministarstvo prostora građanima i građankama pruža podršku u ostvarivanju prava na učešće u procesima urbanističkog planiranja.
Pravo na stanovanje
Komodifikacija stanovanja, kao očekivana manifestacija tendencije kapitala da raste i širi se na sve sfere društva, proizvela je sukob između stana kao krova nad glavom, kao osnovnog ljudskog prava, sa jedne, i stana kao robe, odnosno izvora profita, sa druge. Različiti finansijski akteri, tržište i njima svojstveni narativi dominiraju i oblikuju polje stanovanja, dok se država istovremeno sve više povlači iz sfere socijalnih usluga. Porast beskućništva, segregacija, džentrifikacija, prinudna iseljenja, prekarni uslovi života predstavljaju ključne karakteristike globalne situacije stanovanja danas. Iako se ona često naziva stambenom krizom, što implicira da je reč o (privremenom) odstupanju, pre bi se moglo odbraniti da je u pitanju zapravo sasvim regularna posledica dominantnih ekonomskih i političkih procesa.
U takvim okolnostima, bavljenje pravom na grad, što je osnovna politička nit Ministarstva prostora, nije moguće a da ne uključi stanovanje kao jedan od programskih fokusa. Sa jedne strane, naše aktivnosti su usmerene na razotkrivanje mehanizama komodifikacije stanovanja i različitih posledica takvih politika na rastući broj stanovništva, dok sa druge strane, kroz istraživanje i zagovaranje, pokušavamo da doprinesemo i osmišljavanju politika koje bi doprinele povećanju dostupnosti stambenog prostora. Uz to, zajedno sa drugim lokalnim organizacijama i inicijativama u oblasti stanovanja (Ko gradi grad, Krov nad glavom, A11 – Inicijativa sa socijalna i ekonomska prava i Housing centar), stvarajući širi front, radimo na borbi za radikalniju promenu paradigme u oblasti stanovanja, kako bi se pravo na stan prihvatilo kao nesporno i osnovno polazište budućih stambenih politika.
MINISTARSTVO PROSTORA 